Looien, een eeuwenoud ambacht 

Slechts weinigen zullen zich afvragen als zij in een lederen fauteuil zitten of als zij naar een mooie lederen tas kijken, hoe is dit eigenlijk gemaakt? Of staan zij er niet eens bij stil dat het ooit de huid van een koe of een geit is geweest en dus met een tweede leven bezig is. Toch is het interessant om meer over dit oude ambacht te leren… 

Volgens Van Dale is ‘Looien’ het zo behandelen van dierenhuiden dat ze in leer overgaan. 

Al duizenden jaren worden dierenhuiden geprepareerd om kleding, schoeisel of andere toepassingen van te maken. Het feit dat huiden gemakkelijk rotten en heel hard werden was een probleem, daarom zocht men een manier om ze te kunnen bewaren en ze zacht te maken. Hiervoor heb je looistoffen nodig. Afhankelijk van de toepassing worden plantaardige-, minerale of kunstmatige looistoffen gebruikt. 

Wie wel eens in Marrakesh of Fez in Marokko geweest is, moet het leerlooien op traditionele wijze gezien en geroken hebben. Mannen die soms tot hun middel in de met, behalve de dierenhuiden, chemicaliën of duivenpoep gevulde bakken staan. Maar deze bekende trekpleister zegt vanzelfsprekend niet veel over hoe het meeste leer anno nu gelooid wordt. 

Maar wat zijn dan de stappen in het proces om van een huid leer te maken? Deze stappen samen worden in de volksmond ‘looien’ genoemd, terwijl strikt genomen het looien (het conserveren van de huiden) een van de stappen is. Na het reinigen van de huiden worden de vleesresten, het conserveringszout en het haar verwijderd. Vervolgens worden de huiden gesplit in een toplaag (nerflaag) en een onderlaag (splitlaag). Hierbij kan de dikte van het leer worden aangepast aan het eindprodukt. Na deze fase volgt de daadwerkelijke looiing. In dit proces worden de eiwitten in de huid onoplosbaar gemaakt waardoor ze duurzaam en niet meer gevoelig voor ontbinding zijn. 

De nalooiing omvat het verven om kleur te geven en de vetting om de zachtheid, vulling en het gevoel te bepalen. Na deze fase wordt het leer soepel gemaakt, ‘gewalked’ en tenslotte wordt het leer afgewerkt, van een kunstmatige prent en of van beschermlagen voorzien enz. 

Het voert te ver om in deze column te gedetailleerd in te gaan op de techniek. Maar de ontwikkelingen in zowel het productieproces als de looistoffen waar mee gewerkt wordt zijn enorm. Van een zeer vervuilend proces, naar een productieproces dat, in ieder geval in het Westen, terecht aan zeer strenge milieueisen moet voldoen. Dit zou natuurlijk in de hele wereld moeten gelden. 

Dat looien ondanks alle ontwikkelingen en komst van nieuwe machines nog steeds een ambacht is, blijkt wel uit het feit dat het leer dat bijvoorbeeld uit Azië komt, waar met dezelfde machines wordt gewerkt als bij voorbeeld in Italië toch echt een ander resultaat (lees: minder mooi) wordt behaald. 

Dankzij het eeuwenoude ambacht (leer-)looien, de continue ontwikkelingen in het gebruik van materialen en technieken, kunnen wij in zoveel toepassingen van dit prachtige, natuurlijke en vooral ook duurzame materiaal genieten.